Historia bibliotek

Z HISTORII RUDEK

Rudki leżą na północ od Łysej Góry u podnóża Góry Chełmowej, przy drodze prowadzącej z Nowej Słupi do Starachowic. Z badań archeologicznych wynika, że górnictwo i hutnictwo w naszej okolicy kwitło już w pierwszych wiekach naszej ery. Rudy eksploatowano w całej okolicy a tereny poddane eksploatacji nazwano Rudkami.

Po upływie wielu wieków, dzięki badaniom księdza Stanisława Staszica wznowiono prace górnicze. Wydobywano hematyt oraz syderyt. W okresie rozbiorów zawieszono działalność górniczą. W latach 1922-1923 na terenie naszej wsi Rudki badania prowadził profesor Samsonowicz. Odkryto wówczas duże złoże pirytu. Rozbudowano opuszczoną kopalnię, wzniesiono zabudowania towarzyszące umożliwiające wydobycie systemem odkrywkowym a potem szybowym. Początkowo właścicielami kopalni byli prywatni przedsiębiorcy jednak przed wybuchem II-ej wojny światowej kopalnię upaństwowiono i nadano jej nazwę : Państwowa Kopalnia Rudy „Staszic” w Rudkach. Zbudowano kilka baraków dla kadry technicznej na „Górkach” a robotnicy dochodzili z okolicznych wsi. Podczas okupacji niemieckiej kopalnia była mocno eksploatowana. Gdy hitlerowcy musieli się wycofać, w związku z napierającym frontem zdetonowali urządzenia kopalni. Nie udało im się jednak wysadzić szybu, ze względu na szybkie przełamanie frontu. Po wyzwoleniu prędko zainstalowano nowe urządzenia i rozbudowywano kopalnię. Największe wydobycie zarejestrowano w latach 1960-1965. Po tych latach wydobycie spadało. Kopalnia działała jeszcze do 1972 r.

Wraz z szybkim rozwojem kopalni zaczęło się rozwijać również osiedle mieszkaniowe. Umiejscowiono je na terenie wsi Rudki oraz części gruntów sąsiednich wsi: Serwisu, Sosnówki i Cząstkowa. Początkowo pobudowano baraki blisko kopalni. Z czasem zaczęto przeznaczać na bloki mieszkalne coraz dalsze tereny. Wraz z rozwojem osiedla i wzrostem liczby jego mieszkańców powstały: piekarnie -prywatna i państwowa, apteka, bar, kawiarnia, poczta, warsztat samochodowy oraz przedszkole i dom kultury, w którym swoje miejsce znalazły kino, kawiarnia, świetlica oraz BIBLIOTEKA. Budowę domu kultury rozpoczęto w 1957 roku, a uroczyste otwarcie nastąpiło w 1958 roku.

Z HISTORII BIBLIOTEKI

Przeszukując różne materiały i dokumenty biblioteczne trudno dokładnie określić datę założenia biblioteki. Najstarsze dokumenty na jakie się natknęłam to dowody zakupu książek dla Biblioteki Związków  Zawodowych przy Kopalni Pirytu „Staszic” z 1956 roku. Kolejnym dowodem jest dokument stwierdzający, iż 8 stycznia 1959 roku w Kopalni Pirytu „Staszic” pracę podjął Pan Tadeusz Lenart na stanowisku instruktora do spraw kulturalno-oświatowych. Od 1 września tegoż roku Pan Lenart został zatrudniony jako bibliotekarz w Związkowej Bibliotece z siedzibą w Zakładowym Domu Kultury. Pierwsza księga inwentarzowa zawiera pieczęć z datą 25 października 1961 roku i w tymże roku wpisano pierwsze pozycje książkowe do inwentarza. Pod numerem pierwszym została zapisana książka Gunnara Adolfssona – „Kraj, który czeka” z 1951 r.

Pod koniec działalności kopalni, czyli w 1971 roku na części jej terenu powstał Zakład Urządzeń Chemicznych Z.U.Ch. „Metalchem” a sama kopalnia zakończyła działalność w 1972 r. W związku z tą sytuacją  Biblioteka Związków Zawodowych przy Kopalni została przejęta przez zakład „Metalchem” i pod jego auspicjami wraz z dotychczasowym bibliotekarzem działała do 30.10.1991 roku. Zakład zakończył swą działalność w 1995 roku. Od 31.10.1991 roku biblioteka przeszła pod zarząd Gminy jako filia Biblioteki Publicznej w Nowej Słupi. W 1999 roku do kadry biblioteki dołączyła Pani Lidia Wojciechowska, która w trakcie pracy na ½ etatu, zdobywając wiedzę praktyczną uzupełniła również swoje wykształcenie w kierunku bibliotekarskim.  W 2001 roku biblioteki zostały włączone w strukturę Gminnego Ośrodka Kultury w Nowej Słupi z siedzibą w Rudkach. 10 kwietnia 2002 roku Pan Tadeusz przeszedł na zasłużona emeryturę a Pani Lidia już w kolejnym miesiącu pracowała na pełny etat. Od 1 stycznia 2001 roku jednostka zmieniła nazwę na Centrum Dziedzictwa Gór Świętokrzyskich a od 1 stycznia 2019 r. do chwili obecnej nazwa jej brzmi: Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach. W styczniu 2022 r. nagła śmierć zabrała panią Lidię, która wychowała całe  pokolenie czytelników. Od  lutego 2022 r. bibliotekę prowadzi Aneta Salawa z wykształcenia nauczyciel-bibliotekarz, pracująca wcześniej w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Warszawie oraz w Zespole Szkół Nr 2 w Warszawie, która po powrocie w rodzinne strony podjęła wyzwanie unowocześnienia filii w Rudkach, poszerza spektrum aktywności poprzez organizowanie regularnych spotkań dla młodszych dzieci szkolnych w ramach „Klubu detektywistycznego” oraz zespołowo wspomaga zadanie cyfryzacji pozostałych zasobów bibliotecznych Nowej Słupi. Pracuje również nad inicjacją Dyskusyjnego Klubu Książki.

Stan bibliotek w Polsce w okresie dwudziestolecia międzywojennego nie zaspakajał potrzeb czytelniczych społeczeństwa.
Stan ten poważnie uszczuplony w czasie II wojny światowej, wymagał nie tylko odbudowy , ale zasadniczej rozbudowy bibliotek w kraju.
Punktem zwrotnym w historii bibliotekarstwa polskiego stał się dekret z dnia 17 kwietnia 1946r. o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi, który zagwarantował wszystkim obywatelom prawo do korzystania z książki za pośrednictwem bibliotek.
Biblioteki i zbiory biblioteczne uznano w dekrecie za narodowe mienie kulturalne, powołane do służenia dobru ogólnemu. Rozwijając tę myśl w art. 2 postanowiono, że tworzy się ogólnokrajową sieć bibliotek publicznych, celem prowadzenia w społeczeństwie jednolitej działalności kulturalnej za pomocą książki oraz umożliwienia każdemu obywatelowi korzystania ze zbiorów bibliotecznych całego kraju.
Organizację sieci bibliotek powszechnych po wojnie rozpoczęto od zorganizowania bibliotek powiatowych. Następnie rozpoczęto i zakończono w 1949 roku akcją organizowania stałych bibliotek na wsi. Impuls dało województwo kieleckie, organizując w 1947 r. biblioteki w 237 gminach wiejskich i miejskich. Uroczystego otwarcia tych bibliotek dokonano w Rejowskich Nagłowicach.
W Nowej Słupi tuż po wyzwoleniu w 1945 r. z prywatnych darów zorganizowano niewielką bibliotekę liczącą na początku 500 woluminów. Mieściła się w małym pokoiku w prywatnym domu u P. Henryka Lauko – lekarza weterynarii. Bezpośrednio podlegała ona miejscowej Gromadzkiej Radzie Narodowej, a merytorycznie Powiatowej Bibliotece Publicznej w Kielcach.
Niełatwa była jednak sytuacja lokalowa GBP w Nowej Słupi. Najpierw mieściła się jak już wspomniano u P. Henryka Lauko. Ponieważ Nowa Słupia była burzona w czasie działań wojennych, przez dłuższy czas nie było lepszego pomieszczenia na bibliotekę. Tak przetrwała do roku 1954, kiedy bibliotekę przeniesiono do Gromadzkiej Rady, ale i tutaj zajmowała ona mały i ciemny pokoik w tylnej części budynku. Były to czasy kiedy sprawy kultury i książki nie zajmowały nikogo. Teren był zniszczony i trudno było o lepsze warunki. Dopiero w 1955 r. bibliotekę przeniesiono do budynku poczty na ul. Świętokrzyską, dla biblioteki przeznaczono dwa pomieszczenia. W jednym znajdowała się wypożyczalnia , a w drugim czytelnia.
W 1974 r. bibliotekę znów przeniesiono do prywatnego lokalu na ul. Staszica do P. Danuty Surgiel. Lokal nie był zbyt odpowiedni na bibliotekę. Powierzchnia zajmowanego pomieszczenia wynosiła 44 m kw.
Wędrówka biblioteki zaczęła się znów w 1982 r. Przeniesiono ją wtedy do prywatnego budynku przy ul. Kieleckiej do P. Ryszarda Pierzchały. Dla celów biblioteki przeznaczono dwa pomieszczenia. Wtedy Wojewódzka Biblioteka Publiczna wyposażyła bibliotekę w nowe regały, szafę katalogową i krzesła.
Tak więc po kilkakrotnych przenosinach wreszcie w marcu 1990 r. Biblioteka gminna doczekała się swojej siedziby i została przeniesiona do samodzielnego budynku przy ul. Świętokrzyskiej 53, do pięknego zabytkowego budynku zwanego ‘’Opatówką” i prowadziła tam działalność do 2019 r. Warunki lokalowe pozwoliły poszerzyć działalność o różnego rodzaju wystawy, konkursy i imprezy biblioteczne . W 2019 r. ponownie została przeniesiona do prywatnego budynku przy ul. Świętokrzyskiej do P. Stefana Kowalskiego, w którym znajduje się do dnia dzisiejszego.
Na dzisiejszy kształt biblioteki złożyła się praca wszystkich bibliotekarzy w ciągu długoletniej działalności.
Inicjatorem i organizatorem biblioteki oraz pierwszym jej kierownikiem była P. Stanisława Siwicka, która pracowała w latach 1945-1951.
Kolejno w bibliotece w Nowej Słupi pracowali i kierowali nią Kazimiera Makowska (w latach 1952-1956), Czesława Chochel (w latach 1955-1956), Ryszard Myszkowski (w latach 1956-1961), Antonina Gryszówka (w latach 1962-1981), Henryka Stępień (w latach 1982-1986). Najdłużej pracującym bibliotekarzem w historii biblioteki w Nowej Słupi była Ewa Trzmiel, kierująca książnicą w latach 1986- 2024 r. W czerwcu 2024 funkcję bibliotekarza w Nowej Słupi objęła Adrianna Kozieł. Od roku 2021 w bibliotece pracuje także technik biblioteczny Katarzyna Marczewska.
W 2001 r. Rada Gminy w Nowej Słupi uchwałą z dn. 26.01.2001r. uchwaliła połączenie gminnych instytucji kultury tj. Gminnego Ośrodka Kultury z/s w Rudkach oraz Gminnej Biblioteki Publicznej w Nowej Słupi. Połączona instytucja kilkakrotnie zmieniała nazwę, a na dzień dzisiejszy nazywa się Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach.
Gminna Biblioteka Publiczna w Nowej Słupi dostosowuje zakres i formy działania do potrzeb lokalnego środowiska, realiów zmieniającego się świata oraz własnych możliwości finansowych. Stanowi ważne ogniwo kultury, oświaty i infrastruktury. Wspomaga szeroko rozumianą edukację społeczną. Jako lokalny ośrodek informacji stara się zapewnić społeczeństwu szeroki dostęp do wiedzy i wszelkiego rodzaju informacji oraz promować książkę i czytelnictwo.
Biblioteka Publiczna w Nowej Słupi była w 2022 r. beneficjentem II edycji Programu Wieloletniego „Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0”. Program ten szczególny nacisk kładzie na zwiększenie oferty bibliotecznej o stały napływ nowości wydawniczych. W ramach II edycji nasza biblioteka otrzymała kwotę 5000,00 zł, która została wydatkowana na zakup nowości wydawniczych.
Również w 2022r. biblioteka publiczna wraz z filiami w Rudkach i Dębnie przystąpiła do projektu „Kraszewski dla bibliotek” i otrzymała z Instytutu Książki 3 zestawy komputerowe dla bibliotek. Zakupiono program biblioteczny „Alfios” i rozpoczęto tworzenie bazy komputerowej w tymże programie.
Gminna Biblioteka Publiczna zaprasza do udziału w projekcie „Mała książka- wielki człowiek”. Zaprasza do odwiedzenia naszej biblioteki z maluchami! Projekt „Mała książka- wielki człowiek” jest realizowany w ramach ogólnopolskiej kampanii Instytutu Książki w Warszawie we współpracy z bibliotekami publicznymi. Akcja ma na celu popularyzację czytania wśród najmłodszych oraz zachęcenie do korzystania z biblioteki jako miejsca przyjaznego dzieciom i oferującego wspaniałą literaturę. Zapraszam dzieci najmłodsze do bibliotek po odbiór bezpłatnych wyprawek czytelniczych. Mamy nadzieję , że dla naszych Gości będzie to nie tylko zaproszenie, żeby odwiedzić bibliotekę, ale też by zacząć regularnie korzystać z jej oferty.

Biblioteka w Dębnie powstała w 1958 roku jako Biblioteka Gromadzka, ponieważ w latach 1954-1969 Dębno było Gromadą czyli najmniejszą jednostką podziału terytorialnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W skład Gromady Dębno wchodził obszar wsi Dębno, Jeziorka i Woli Szczygiełkowej. W 1958 roku Gromadzka Biblioteka w Dębnie przejęła punkt biblioteczny z Woli Szczygiełkowej.